GÖYNÜCEK İLÇEMİZ

[Admin]

GÖYNÜCEĞİN TARİHİ

Amasya ilinin Güney – Batısında bulunan Göynücek, Doğu – Batı ve Kuzey –Güney istikametinde geçen tarihi ticaret yollarının kesiştiği bir coğrafya üzerine kuruldur.
Göynücek ‘ te ilk yerleşmeler mevcut bilgilerimiz ışığında Kalkolitik Çağa ( M.Ö. 5500 – 3000) kadar uzanmaktadır. Bu nedenle denilebilir ki Göynücek ‘in tarihi de gerek Amasya ve gerekse de Anadolu tarihi kadar eskidir; fakat bunu somut temellere oturta bilmek için, yoğun bir şekilde arkeolojik kazılar ve bilimsel araştırmalar yapmak gerekecektir.
Göynücek ilçesi sınırları içerisinde en eski yerleşmeler Kalkolitik döneme aittir. Ayvalıpınar höyüğü bu dönem yerleşmelere en güzel örnektir. Yine M.Ö. 3000 – 2500 yılları arasına denk gelen Tunç Çağı yerleşmelerine örnek olarak Gediksaray höyüğünü örnek olarak verebiliriz.
Göynücek Orta Tunç çağında ( M.Ö. 2500 - 2000) Mezopotamya yazılı belgelerinde “ Hatti Ülkesi “ olarak bilinen Hitit uygarlığının sınırları içerisinde kalmıştır. Hititlerin kayıp şehri “Hakmiş “ in Göynücek sınırları içinde olduğu düşünülmektedir.M.Ö. 750 – 585 yılları arasında bölgede sırası ile Firig, Kimmer, İskit, Med – Pers hakimiyeti göze çarpmaktadır. Bu dönem yerleşimlerine en güzel örnek Ilısu Kocaman Tepe höyüktür. Daha sonra bölge Helenistik dönemin izleri göze çarpmaktadır.
M.Ö. 301 de Pers–Pontus hakimiyetine giren bölge M.Ö.47 yılında Göynücek’ in hemen yanı başında bulunan Zile yakınlarında Roma İmparatoru Caesar ( Sevzar ) komutasında yapılan Zela Savaşı ile Roma egemenliğine girmiştir. Bu dönem yerleşimlerine en güzel örnek Gökçeli Kalesi ‘ dir. Roma’ nın ikiye ayrılışından sonra Bizans yönetimine giren bölge daha sonra 11. Kılıçarslan ‘ ın 1175z de Amasya ‘ yı fethiyle Selçuklu hakimiyetine; 1341 de Eretna Devleti, 1393 yılında da Osmanlı Devleti yönetimine girmiştir.
Takriben 1650 yıllarında yerleşim merkezi olarak şu anki yerinde anılan adla kurulan Göynücek; Osmanlı yerel resmi Tahrir Defterlerinde 1800’ lü yıllarda Varay ( Gediksray ) nahiyesi aracılığıyla Mecidözü ilçesine dolayısıyla Amasya Sancağına bağlandığı belirtilmektedir. Bir ara Ilısu nahiyesine bağlandıysa da 1922 de ilk kez ilçe vasfını kazanmıştır. 1926 yılında kaybettiği bu vasfı nihayet 1954 yılında yeniden kazanarak günümüze ulaşmıştır.


Tarihçe

Göynücek İlçesinin tarihi, m.ö.5000 (Kalkolotik - Erken Tunç) yıllarına kadar uzanmaktadır. 1922’de ilçe olmuş, ancak 1926 yılında bucak yapılarak il merkezine bağlanmış, 1954 yılında tekrar ilçe haline getirilmiştir.


Coğrafi Yapı ve Ulaşım

İlçe Çekerek ırmağı vadisinde ve ilin güney batı yönünde kurulmuş olup, doğuda Tokat’ın Zile ilçesi (38 km), batıda Çorum’un Ortaköy (30 km) ve Mecitözü (15 km) ilçeleri, Kuzeyde Amasya merkez ilçesi (45 km), güneyde Yozgat’ın Aydıncık ilçesi ile sınırlıdır. Yüzölçümü 579 km² olup, rakımı 450-1100 m arasındadır. İlçe merkezinin Amasya’ya uzaklığı 45 km dir.
İklimi; yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçmekte olup, kışları fazla sert geçmemektedir. İlçe bozkırlarla ve fundalıklarla kaplıdır. Yer yer bataklık, orman ve korulara rastlanmaktadır. Yeryüzü şekli oldukça engebeli ve dağlıktır. İlçenin batısında Karadağ, güney ve doğusunda Tekke dağı bulunmaktadır. En önemli akarsuyu Yeşilırmağın kolu olan Çekerek ırmağı ve Çorum ırmağıdır.
İlçeden Şehirlerarası yol geçmemektedir. Amasya yol bağlantısı asfalttır. İlçenin köyleriyle ve Çorum ili Ortaköy ilçesiyle yol bağlantıları vardır.


Nüfus ve İdari Yapı

İlçenin toplam nüfusu 13.425 merkez nüfusu 2.628 dır. Kilometrekareye 23 kişi düşmektedir. 4 Mart 1954 tarih ve 6324 Sayılı Yasa ile İlçe haline getirilmiştir. İlçede Damlaçimen ve Gediksaray Beldeleri ve 36 köy bulunmaktadır. İlçe merkezinde Cumhuriyet, Merkez ve Yeni Mahalle olmak üzere üç mahallesi bulunmaktadır.


GÖYNÜCEK İLÇESİ BELDELERİ

Damlaçimen
Gediksaray



GÖYNÜCEK İLÇESİ KÖYLERİ


Abacı
· Alanköy
· Ardıçpınar
· Asar
· Ayvalpınar
· Başpınar
· Bektemür
· Beşiktepe
· Çamurlu
· Çayan
· Çaykışla
· Çulpara
· Davutevi
· Gaffarlı
· Gökçeli
· Harmancık
· Hasanbey
· Ilısu
· İkizyaka
· Karaşar
· Karayakup
· Kavaklı
· Kertme
· Kervansaray
· Kışlabeyi
· Konuralan
· Koyuncu
· Pembeli
· Sığırçayı
· ŞArklı
· Şeyhler
· ŞEyhoğlu
· Tencerli
· Terziköy
· Yassıkışla
· Yeniköy



Ekonomik ve Sosyal Durum

Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olmakla birlikte sanayisi yok denecek kadar azdır. İlçede Küçük Sanayi Sitesi Kurulma aşamasında olup, arsası alınmıştır. Tarım arazisi 220.200 dekardır. Bunun 59.200 dekarı sulu, 161.000. dekarı kıraçtır. Ancak Geldingen Ovası Sulama Projesi’nin faaliyete geçmesi ile ilçenin sulu tarım arazisinde artma beklenmektedir. Başlıca tarım ürünleri buğday, ay çiçeği, şeker pancarı ve soğandır. İlçe ekonomisinin diğer önemli gelir kaynağı hayvancılık olup 8850 küçükbaş, 11105 büyükbaş hayvan bulunmaktadır.
İlçede içme suyu sıkıntısı çekilmemektedir. Ayrıca böbrek taşlarını ve idrar yolları iltihabını döktüğü söylenilen şifalı suyu bulunmaktadır. Şifalı su çıkış yeri dağda olmasına rağmen ilçenin içerisine kadar borularla getirilmiştir.
Yöremizde en çok tahıl, sebze, ay çiçeği ve haşhaş üretimi yapıldığı için, yemeklerimiz et ve sebze ağırlıklıdır. Yöreye has tarhana çorbası, bulgur pilavı, keşkek, yarma çorbası, baklalı dolma, haşhaş çöreği çokça yapılan yemeklerdendir.
İlçe merkezinde Türk kültürünün değişik folklorik özelliklerini görebilmek mümkündür. Özellikle Ardıçpanır, Davutevi ve Ilısu Köyleri folklor geleneğini yaşatmaktadır. Merkezde ve köyde yapılan düğünlerde, geleneksel köy düğün adetleri sürdürülmektedir. Düğünler cuma günü öğle sonu başlayıp, pazar günü öğle sonu bitmektedir. Düğünlerde değişik yörelerin değişik oyunları ile Amasya yöresinin oyunları oynanmaktadır. Bunlardan bazıları; Sinsin, Fanzara, Hoşbilezik, Ters Halay, Yerleme, Topalkız, Mektepli, Noktalı, Mahirçavuş, Temirağa, Samah vb.dir.


Eğitim, Kültür ve Sağlık

İlçemiz merkezinde çok Proğramlı lise, ****** İlköğretim Okulu,70 Yıl Sağlık Meslek Lisesi ve Yatılı İlköğretim Bölge Okulu olmak üzere dört okul mevcuttur ve eğitime yeterlidir. Halkın yüzde doksanı okur yazar durumdadır.
Göynücek İlçesinde kültür eskiden devam eden örf ve adetlerle yürümektedir.
İlçe merkezinde 1 Çok Proğramlı Lise, 1 Sağlık Meslek Lisesi, 1 Yatılı Bölge İlköğretim Okulu, 1 İlköğretim okulu ile kasaba ve köylerde 10 İlköğretim okulunda toplam 113 derslikte öğrenim görülmektedir.
İlçe merkezi ile Gediksaray ve Damlaçimen kasabalarında Sağlık Ocağı, Alan, Sığırçayı, Kertme, Asar, Başpınar, Ayvalıpınar, İkizyaka, Terziköy, Karaşar ve Ilısu köylerinde sağlık evi bulunmaktadır.
Turistik yer ve sit alanı yoktur. Tarihi eser kalıntısı olarak ilçemiz Gökçeli köyü yakınında ki kale yıkıntısı vardır. İlçede turizm hareketi yoktur.


Göynücek İlçesinde Tarihi yerleri

Gökçeli Kalesi

Göynücek İlçesi’nin 8 km kuzeybatısında, Gökçeli Köyü’nün yaklaşık bir km. kuzeydoğusundaki kayalık üzerinde, Çekerek Vadisi’ne hakim bir mevkiide yer almaktadır. Romalılar döneminde garnizon olarak kullanılmış olup çok sayıda basamaklı (krepisli) bir tünele sahiptir. Kalenin değişik kesimlerinde kayalara oyulmuş dehlizler mevcuttur.